De Geschiedenis van Oss door Meester Henk, Osse Messentrekkers

Ik beken, ook ik ben een Osse messentrekker. Jaren geleden waren mijn broer en ik bezig om met stokken tamme kastanjes uit een boom in het stadspark te gooien. Je moest dan snel zijn, voordat juffrouw Keultjes van de kinderpolitie je te pakken kreeg. Deze keer was het niet juffrouw Keultjes, maar twee vervelende broertjes verderop uit de Heschepad die ons lastig vielen. Met zijn tweeën begonnen zij aan mijn broer te trekken en duwden hem op de grond. Ik pakte toen mijn mes en stak één van de twee. Het was weliswaar een Disneymesje aan een sleutelhanger, maar toch: ik behoor sindsdien tot het gilde der Osse messentrekkers. Gelukkig was het slechts een krasje en is het misdrijf allang verjaard!

Oss stond bekend om het gebruik van een mes als wapen. Krantenberichten uit de negentiende eeuw getuigen daar nog van. Zo stond in de Provinciale Noord-Brabantse Courant van 1 januari 1883: “Vrijdagmorgen zijn door de maréchaussée’s van Oss naar hier vervoerd en voorloopig achter slot en grendel gebracht, twee nog jeugdige personen, die op Tweeden Kerstdag ‘s avonds, een boer hebben opgewacht op een eenzamen weg, hem onverhoeds hebben aangevallen en hem door niet minder dan 25 messteken zoodanig verwond, dat hij voor dood bleef liggen. ’t Is dezelfde ingewortelde gewoonte van vechten en snijden der Ossche vechters, die misschien weer een menschenleven zal kosten.” Waar deze gewoonte vandaan kwam is niet duidelijk. Misschien had het te maken met de onveilige situatie in Oss tussen de 15e en 17e eeuw. Oss was een van de grenssteden tussen Gelre en Brabant, waartussen talloze oorlogen gevoerd werden en misschien bewapenden Ossenaren zich met messen tegen mogelijke aanvallen.

Hoe zat het dan in de negentiende eeuw? Tussen 1850 en 1900 dienden er 823 geweldsmisdrijven bij de rechtbank in ‘s-Hertogenbosch, begaan door Ossenaren, waaronder een enkele moord, mishandelingen en openlijke geweldplegingen. Bij 35 daarvan werd een mes gebruikt, maar de meeste verwondingen werden aangebracht door vuistslagen en schoppen. Ook gebruikten mensen stukken hout, een beugelbal, een houten pollepel of een bezemsteel als wapen. Bij ruzies in herbergen werden regelmatig stoelen, maar vooral bierglazen gebruikt. Voor de periode 1850 tot 1900 klopt de benaming ‘Osse messentrekkers’ dus nauwelijks: in slechts 4,4% werd er een mes gebruikt! Later, in de tijd van ‘de Bende van Oss’ werd het mes wel vaker als wapen gebruikt. Opvallend in de negentiende eeuw is wel dat geboren Berghemnaren oververtegenwoordigd waren. We zouden dan moeten spreken van ‘Berghemse messenstekers’ en ‘Osse glazenmeppers’.